संपूर्ण स्वदेशी निर्मितीच्या महासंगणकाचं मोदींच्या हस्ते उद्घाटन, परम रुद्र सुपरकम्प्युटर काय आहे?

 पुणे : वैज्ञानिक संशोधन आणि तंत्रज्ञान निर्मितीत कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा (एआय) वापर वाढविण्यासाठी विकसित करण्यात आलेल्या पाच सुपरकम्प्युटरचे उद्घाटन पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते गुरुवारी करण्यात आले. त्यातील दोन सुपरकम्प्युटर पुण्यातील जायंट मीटरवेव्ह रेडिओ टेलिस्कोप (जीएमआरटी) आणि इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ ट्रॉपिकल मेटीओरोलॉजी (आयआयटीएम) या संस्थांमध्ये बसवण्यात आले आहेत.

‘परम रुद्र’ सुपरकम्प्युटरचे उद्घाटन

ऑनलाइन झालेल्या या कार्यक्रमाला केंद्रीय माहिती आणि प्रसारणमंत्री अश्विनी वैष्णव आणि संबंधित संशोधन संस्थांचे संचालक आणि शास्त्रज्ञ उपस्थित होते. नॅशनल सुपरकम्प्युटिंग मिशनअंतर्गत (एनएसएम) पुण्यातील ‘सी-डॅक’ आणि बेंगळुरू येथील ‘आयआयएससी’ या संस्थांच्या समन्वयातून देशभरातील संशोधन, शैक्षणिक संस्था आणि उद्योगांसाठी महासंगणक विकसित करण्यात येत आहेत. या अभियानांतर्गत सुमारे १३० कोटी रुपये खर्चून विकसित करण्यात आलेल्या तीन ‘परम रुद्र’ सुपरकम्प्युटरचे गुरुवारी उद्घाटन झाले.

संपूर्ण स्वदेशी निर्मितीचे पहिले सुपरकम्प्युटर

‘जीएमआरटी’ येथे एक पेटाफ्लॉप क्षमतेचा, दिल्ली येथील इंटर युनिव्हर्सिटी ऍक्सिलरेटर सेंटर (आययूएसी) येथे तीन पेटाफ्लॉप, तर कोलकाता येथील एस. एन. बोस नॅशनल सेंटर फॉर बेसिक सायन्सेस येथे ८३८ टेराफ्लॉप क्षमतेचा परम रुद्र सुपरकम्प्युटर बसवण्यात आला आहे. परम रुद्र हे आराखड्यापासून निर्मितीपर्यंत पूर्ण स्वदेशी असलेले पहिले सुपरकम्प्युटर आहेत. ‘एनएसएम’अंतर्गत पाच वर्षांत एकूण ३२ पेटाफ्लॉप क्षमतेचे सुपरकम्प्युटर बसवण्यात आले आहेत.‘जीएमआरटी’मधील सुपरकम्प्युटरचा वापर जलद रेडिओ स्फोटांच्या (फास्ट रेडिओ बर्स्ट- एफआरबी) नोंदी आणि पल्सारच्या अभ्यासासाठी केला जाईल. एकाएकी उत्पन्न होणाऱ्या रेडिओ स्फोटांची नोंद घेऊन त्यांचा संभाव्य उगम शोधण्याचाही प्रयत्न करण्यात येईल.

दुसऱ्या क्रमांकाची ‘अर्क’ ‘आयआयटीएम’मध्ये

स्थानिक पातळीवरील हवामान अंदाज अचूक वर्तवणाऱ्या मॉडेलसाठी पुण्यातील ‘आयआयटीएम’मध्ये ११.७७ पेटाफ्लॉप क्षमतेची आणि देशातील दुसऱ्या क्रमांकाची ‘अर्क’ ही हाय परफॉर्मन्स कम्प्युटिंग (एचपीसी) यंत्रणा बसवण्यात आली आहे. नोएडातील नॅशनल सेंटर फॉर मीडियम रेंज वेदर फोरकास्टिंग (एनसीएमआरडब्ल्यूएफ) येथील ८.२४ पेटाफ्लॉप क्षमतेच्या ‘अरुणिका’ ‘एचपीसी’चेही उद्घाटन मोदी यांच्या हस्ते झाले.दोन्ही संस्थांमधील एचपीसीसाठी तब्बल ८५० कोटी रुपयांचा खर्च आला आहे. पृथ्वी विज्ञान मंत्रालयाकडे आता २२ पेटाफ्लॉपची संगणन क्षमता असून, प्रचंड नोंदी आणि एआयचा वापर करून येत्या काळात एक किलोमीटर क्षेत्रापर्यंतचे अंदाज वर्तवणे शक्य होणार आहे.गुरुवारी उद्घाटन झालेले सुपर कम्प्युटर देशातील तरुण शास्त्रज्ञांना समर्पित करतो. संशोधनात अत्यावश्यक असलेल्या आर्टिफिशिअल इंटेलिजन्स आणि मशिन लर्निंगच्या प्रगतीसाठी हे महासंगणक उपयुक्त ठरतील, असे पंतप्रधान नरेंद्र मोदींनी यावेळी बोलताना सांगितले.